Zowat 80 jaar geleden teisterden diverse epidemieën van darminfecties het Rijk van de Rijzende zon… Vaak bleek de klassieke geneeskunde niet bij machte te zijn om in te grijpen, vermits tot dan toe weinig aandacht werd besteed aan de primaire preventie. In die tijd deed een zekere dr. Shirota intensief onderzoek naar de eigenschappen van de lactobacillen aanwezig in de darmflora. Hij wilde vooral onderzoeken hoe het lichaam beter weerstand kon bieden tegen de dreigende infecties… In 1933 isoleerde de vorser een bacterie die hij de naam Lactobacillus casei Shirota gaf. Twee jaar later werd de bacterie in een gefermenteerde drank op basis van melk verwerkt : Yakult, (yoghurt of nog “yahurto” in het Esperanto) was een feit.
Het spookbeeld : kanker
Hoewel infectiepathologieën lange tijd een zware tol eisten in de Japanse samenleving, kenden ook andere aandoeningen een ware explosie. Setsuko Kuwara, nutritionist verbonden aan het National Cancer Center van het Chuo Hospital in Tokio verduidelijkt verder dat tussen 1993 en 2000 de kankercurve, meer in het bijzonder van colonkanker, bij de Japanse bevolking een onthutsende exponentiële klim vertoonde en dit terwijl de veel voorkomende aandoeningen zoals cerebraal vasculaire accidenten en tuberculose tijdens dezelfde periode fors daalden. Deze escalatie van kankeraandoeningen – maar ook die van cardiovasculaire aandoeningen – kan gedeeltelijk verklaard worden door de vergrijzing van de bevolking (de populatie 60-plussers steeg van 15 % in 1985 naar 26 % in 2005), maar ook door de drastische wijzigingen van het Japans eetpatroon.
Een ander recent fenomeen is dat Japanse vrouwen van de jonge generatie buitenshuis gaan werken. Ze hebben daardoor niet meer voldoende tijd om hun traditionele maaltijden klaar te maken en nemen noodgedwongen meer en meer hun toevlucht tot de fastfood en voorbereide maaltijden. De huidige voeding krijgt duidelijk een Westers tintje, met alle gevolgen van dien : te veel vet en eiwitten, te weinig vezels (gemiddeld 16.5 g per dag, wat nog lager is dan in België).
Ook aan het spook van de zwaarlijvigheid ontsnapt de Japanner niet. De aandoening treft alle leeftijdscategorieën. Tussen 1982 en 2002 steeg het aantal personen met een BMI hoger dan 25 gemiddeld met 10 %. Setsuko Kawahara verduidelijkt verder nog dat hoewel Japanse vrouwen als maar magerder worden, antropometrische studies toch wijzen op een toename van hun vetweefsel en hun vetvrije massa gevoelig daalt, vermoedelijk als gevolg van een opmerkelijke daling van de fysieke activiteit.
F.O.S.H.U.
Ook andere elementen verklaren de fenomenale stijging van het verbruik van probiotica in Japan, maar ook van een verscheidenheid aan functionele voedingsmiddelen. Als eerste verklarende factor is er de recente ontwikkeling van Westerse aandoeningen. Ook de groei van de leeftijdscategorie van actieve senioren en de in 2003 ingevoerde medische hervormingen, waarbij de bijdrage voor de patiënt in de medische kosten met 20 tot 30 % steeg, spelen hierbij een rol. De Japanner wil iets doen aan zijn gezondheid, vandaar de bijzondere belangstelling voor producten die gezondheid-bevorderend werken. Het marktaandeel van de FOSHO (Food Specified for Health Use) schiet bliksemsnel de hoogte in.
Welke producten zijn dit ? Het zijn functionele voedingsmiddelen die aan een zeer strikte, in 1991 opgestelde wettelijke reglementering onderworpen zijn. De wettekst omschrijft de criteria waaraan moet voldaan worden om een licentie te verkrijgen (uiteraard ondersteund door een uitgebreid wetenschappelijk dossier). Verder stipuleert de wet het wettelijk kader voor de ‘voedingsclaims’ en moet er een voor de consument duidelijk herkenbaar logo, erkend door het Ministerie van Volksgezondheid, worden ingevoerd. Het gehele concept werd in de loop van de laatste 10 jaar door de Japanse overheid sterk aangemoedigd, voornamelijk met de bekommernis om de buitensporige kosten voor de gezondheidszorg te drukken en om de verwarring tussen genees- en voedingsmiddel te voorkomen en tenslotte ook om de economie te stimuleren. Op dit vlak heeft Japan een mijlenverre voorsprong op de Europese Gemeenschap.
De markt van de FOSHU-producten is ook zeer gediversifieerd. De markt wordt in hoofdzaak verdeeld onder volgende producten : softdrinks verrijkt met vezels, met polyfenolen, calcium of isoflavonen en probiotische en/of symbiotische zuivelproducten. Verder zijn er ook “suikerwaren” zoals kauwgom met xylitol en andere zoetigheden verrijkt met vezels, vezelrijke graanproducten en kant-en-klaarmaaltijden beschikbaar op de markt. De belangrijkste ‘beweringen’ hebben betrekking op de intestinale gezondheid, op de tolerantie voor glucose (bijna acht miljoen Japanners lijden aan diabetes, of 7 % van de bevolking) en op de arteriële bloeddruk (onder meer omwille van de uitzonderlijk hoge hoeveelheid zout die in de voeding gebruikt wordt).
Recent onderzoek
Momenteel spitst het onderzoek in verband met probiotica zich voornamelijk toe op kankerpreventie, aldus nog prof. Masayuki van het Yakult Central Institute for Microbiological Research in Tokio. Er werden reeds spectaculaire resultaten verkregen met betrekking tot blaaskanker met de Shirota bacteriestam. Het risico op herval van dit type kanker na twee jaar kan tot de helft worden gereduceerd. Ook het risico op complicaties van intestinale polypose bij colonkanker wordt met nagenoeg 30 % gereduceerd wanneer de bacterie over een lange periode wordt ingenomen. Een specifieke stimulering van de activiteit van de Natural Killers Cells door de Shirota bacterie is volgens de specialist hiervoor een plausibele verklaring.
Probiotica hebben ook een positieve invloed op ontstekingsaandoeningen in het darmkanaal. Onderzoeken uitgevoerd met diverse in combinatie gebruikte probiotische stammen zijn veelbelovend, bijvoorbeeld in verband met de remissie en het herval van ulcero-hemoragische recto-colitis. Sinds enkele jaren worden symbiotica (pro- en prebiotica) ook met succes toegediend bij de behandeling van zuigelingen waarbij zeldzame intestinale aandoeningen worden vastgesteld zoals darmatresie, de ziekte van Hirschprung of het Short Bowel Syndrome.
Sinds iets minder dan twee maanden is er op de Japanse probioticamarkt een nieuwe drank, een zuivelproduct, bijgekomen. Hierin zijn twee synergetisch werkende lactobacillen, de Lactobacillus casei Shirota en de Lactococcus lactis, verwerkt die de peptiden in de melk hydrolyseren tot gamma-amminobutirinezuur (GABA). Dit aminozuur (met 10 mg per pakje onvoldoende om als neurotransmitter ter hoogte van de hersenen te fungeren) heeft een gering bloeddrukverlagend effect (min 17 mm Hg voor de systolische en min 7 mm Hg voor de diastolische bloeddruk) voor personen met een lichte graad van hypertensie. Een matige maar toch heilzame invloed op de bloeddruk gezien epidemiologische studies aantonen dat een daling van de arteriële druk met 5 mm Hg voldoende is om het cardiovasculair risico met 10 % te doen dalen… Een probaat middel om toch een klein beetje de nadelige gevolgen van de te zoutrijke voeding van de Japanner te milderen.
Nicolas Rousseau
Diëtist voedingsdeskundige
* Naar aanleiding van de persconferentie georganiseerd door Yakult inTokio, Japan, van 9 tot 15 april 2005
Referentie :
Inoue K et al. Blood-pressure-lowering effect of a novel fermented milk containing gamma-aminobutyric acid (GABA) in mild hypertensives. Eur J Clin Nutr. 2003 Mar;57(3):490-5.
|
