Door Magali Jacobs
" HEALTH & FOOD " nummer 76, Maart/April 2006
|
Foliumzuur of vitamine B9 is noodzakelijk voor de goede werking van het lichaam. Goede bronnen van deze vitamine zijn : gist, lever, eigeel, kaas, peulvruchten, groene bladgroenten (spinazie, waterkers, …) en tal van verrijkte ontbijtgranen. Ook in voedingsmiddelen die we dagelijks innemen zit foliumzuur, weliswaar in kleinere hoeveelheden, zoals bijvoorbeeld groenten en fruit, zuivelproducten, graanproducten (diverse soorten brood, muesli, …). Foliumzuur speelt een belangrijke rol in het metabolisme van de aminozuren en van het genetisch materiaal (DNA en RNA). Deze vitamine is ook noodzakelijk voor de aanmaak van neurotransmitters, nodig voor een goede werking van de hersenen en de zenuwen.
Ook als factor van cardiovasculaire preventie speelt foliumzuur een rol; de vitamine is betrokken bij de zuivering van het homocysteïne in het bloed, een marker en tevens cardiovasculaire risicofactor. De preventieve werking van foliumzuur op dit domein is evenwel nog niet voor 100 % duidelijk en aanvaard. Wel is met zekerheid geweten dat voldoende foliumzuur het risico op congenitale afwijkingen, meer bepaald een onvolledige sluiting van de neurale buis, significant vermindert. Spina bifida voorkomen
Het risico op spina bifida kan met 70 % teruggedrongen worden wanneer vrouwen twee maanden voor de conceptie én tijdens de twee eerste maanden van de zwangerschap 400 ?g foliumzuur (als voedingssupplement) innemen.
De neurale buis vormt zich tijdens de 19de en 28ste dag van de zwangerschap. Wanneer deze zich niet goed sluit is het risico op de geboorte van een anencephaal kindje groot (slechte sluiting ter hoogte van de hersenen) of dat de boreling aan spina bifida lijdt (slechte sluiting ter hoogte van de wervelkolom). De ernst van spina bifida is in functie van de grootte en de lokalisatie van de slechte sluiting. In de ergste vorm bevinden het ruggenmerg en de zenuwbanen zich buiten de ruggengraat en dit ofwel geheel zonder bescherming ofwel omgeven door een fijn membraan. Dit leidt tot een verlamming van de niet bezenuwde ledematen in het stuk van het zenuwstelsel dat zich onder het letsel bevindt.
Er kunnen zich ook minder ernstige vormen van deze aandoening voordoen en de gevolgen zijn in functie van de grootte van de misvorming : urinaire of fecale incontinentie, verlamming of gedeeltelijke tot gehele ongevoeligheid van de onderste ledematen, orthopedische misvormingen, … Bij ons komt spina bifida bij 1 op 2 000 zwangerschappen voor.
Zwangerschap voorzien
Vrouwen die een zwangerschap plannen doen er goed aan foliumzuur onder de vorm van een supplement in te nemen. Deze preventieve maatregel past is een breder gezondheidskader ter voorbereiding van een zwangerschap en bereidt op die manier het lichaam optimaal voor om een baby te dragen. Hiermee wordt het belang van een medische raadpleging vóór de zwangerschap onderlijnd, want er is meer dan alleen maar foliumzuur dat belangrijk is voor de toekomstige moeders : ook een voldoende ijzer- en jodiumvoorraad zijn belangrijk. Maar, … slechts de helft van de zwangerschappen zijn gepland. Vrouwen aanmoedigen hun zwangerschappen te plannen maakt onderdeel uit van de preventieve maatregelen ter voorkoming van misvormingen van de ruggengraat.
Verrijking
Om misvormingen van de neurale buis maximaal te voorkomen zouden alle vrouwen op vruchtbare leeftijd (zelfs als een zwangerschap niet gepland is) idealiter dagelijks 400 ?g foliumzuur moeten innemen. Dit kan op drieërlei vormen : een gevarieerde en evenwichtige voeding (maar dit alleen volstaat niet), kiezen voor courant gebruikte en verrijkte levensmiddelen of (het meest doeltreffend maar door de doelgroep het minst toegepast) het innemen van een vitamine B9 supplement.
Het aandeel van een evenwichtige voeding is eerder beperkt omdat hiervoor doorgaans grondige wijzigingen van het eetgedrag nodig zijn. Zoals hierboven aangehaald heeft suppletie ook zijn beperkingen. Wat kan er gedaan worden om suppletie doeltreffender te maken ? Zeker is dat deze maatregel een nationale aanpak van de overheid vergt. Hoewel het in ons land nog niet wordt toegepast zijn gezondheidsinstanties zich wel degelijk bewust van deze mogelijkheid. In tal van andere landen is suppletie wel in voege zoals de Verenigde Staten, Canada en Chili.
Sinds 1998 wordt in de Verenigde Staten een aantal voedingsmiddelen systematisch met foliumzuur verrijkt : bloem, ontbijtgranen, brood en andere courant gebruikte zetmeelrijke voedingsmiddelen. Dit leidde ertoe dat het aantal geboortes met aangeboren misvormingen van de ruggengraat daalde met 26 %. Hoewel dit zeer bemoedigende resultaten zijn, worden ze door de Amerikaanse overheid nog als ‘onvoldoende’ bestempeld, ze liggen immers nog ver van de 50 tot 70 % daling die in klinische studies kon worden aangetoond.
Atkinsdieet
Het CDC (Center for Disease Control and Prevention) blijft momenteel bij de aanbeveling om levensmiddelen te verrijken en raadt ook alle vrouwen op vruchtbare leeftijd aan dagelijks een vitaminecomplement van minstens 400 ?g foliumzuur in te nemen. Dit is als het ware een toestand ‘terug naar af’ en stelt het proces van verrijking weer in vraag. Een mogelijke verklaring voor de eerder teleurstellende resultaten is dat de personen uit de doelgroep wellicht geen of onvoldoende foliumzuurverrijkte levensmiddelen innemen. Het CDC steekt ook een beschuldigende vinger uit naar de ‘diëten’ : in 2005 verklaarde 26 % van de Amerikanen tussen 18 en 45 jaar in de loop van het laatste zes maanden een dieet te hebben gevolgd. Vooral in verband met het zeer in zwang zijnde Atkinsdieet is dit een zorgwekkende toestand, hierin worden met name graanproducten (onder meer ook de met foliumzuurverrijkte graanproducten) uit de voeding geweerd.
De doeltreffendheid van het verrijken van basisvoedingsmiddelen met foliumzuur kon zowel in de Verenigde Staten als in andere landen worden aangetoond, al blijven de positieve resultaten beneden de verwachtingen. De resultaten van sensibilisatie van de bevolking omtrent het belang van een suppletie zijn bij ons nog niet gekend. De twee benaderingen hebben, spijts alles, toch nog hun beperkingen. Het is droevig te moeten vaststellen dat naast deze maatregelen ook een evenwichtige voeding zelden als een doeltreffend en bijkomend middel wordt aanzien ter preventie van misvormingen van de neurale buis bij borelingen… Magali Jacobs
Referenties
Centers for Disease Control and Prevention. Use of dietary supplements containing folic acid among women of childbearing age – United States, 2005. Morb Mortal Wkly Rep 2005; 54: 955-8.
Persconferentie : lancering van een informatiecampagne en sensibilisatie van de inname van foliumzuur. Kabinet van Catherine Fonck, Ministre de l'Enfance, de l'Aide à la Jeunesse et de la Santé de la Communauté française, 13 februari 2006. |
