De inzichten omtrent de invloed van vitamine D op de gezondheid is grondig gewijzigd. Enkele onstuimige maanden van wetenschappelijke bevindingen waren voldoende om het activiteitenspectrum van deze vitamine aanzienlijk uit te breiden. Te weinig vitamine D in het bloed wordt niet enkel meer gelinkt aan een verhoogd risico op fracturen, ook allerhande andere aandoeningen lijken hiermee verband te houden zoals hypertensie, ademhalingsstoornissen en bepaalde vormen van kanker … Hoewel het momenteel nog moeilijk is een verband tussen oorzaak en gevolg aan te tonen, pleiten de resultaten ervoor om een tekort aan vitamine D ernstig aan te pakken.
Gans het jaar door tekorten
Bijna alle vrouwen op latere leeftijd vertonen een tekort aan vitamine D. Uit de gegevens van een recent Nederlands onderzoek (1) blijkt dat bijna 2/3 van de postmenopausale vrouwen lijdend aan osteoporose een tekort aan vitamine D hebben. Deze cijfers komen uit een analytisch onderzoek waaraan 2 589 vrouwen deelnamen, uitgevoerd in 18 landen in Europa, het Midden-Oosten, Latijns Amerika en Aziatische regio’s rond de Stille Oceaan. In ieder van deze streken werd een tekort (minder dan 30 ng/ml bloed) aan vitamine D vastgesteld, onafhankelijk van de breedtegraad of van het seizoen. Gemiddeld werd bij 64 % van de vrouwen een tekort gediagnosticeerd. Bij de vrouwen die tijdens de zomermaanden werden onderzocht bedroeg dit 59 %, tijdens de winter was dit 69 %.
Het tekort aan vitamine D op zich wordt duidelijk aanzien als een factor die leidt tot een verhoogd risico op heupfracturen bij vrouwen ouder dan 60 jaar (2). In een vier jaar durende Schotse studie (3), uitgevoerd bij 548 patiënten ouder dan 60 jaar, stelden de onderzoekers vast dat de gemiddelde waarden aan vitamine D bij 97.8 % van de onderzochte populatie onder de normale waarde lag en dit in om het even welk seizoen. In 25 % van de gevallen waren de waarden zelfs dermate laag dat ze niet meetbaar waren ! Deze vaststelling roept wel de vraag op of een vitamine D suppletie bij zowel mannen als vrouwen ouder dan 50, tijdens de winter niet aan te bevelen is.
Zon en ik herleef?
Een eerder onverwacht gevolg van een tekort aan vitamine D is een verstoorde longfunctie. Een recente Nieuw-Zeelandse studie (4), uitgevoerd bij 14 000 jonge volwassenen, toonde aan dat bij diegenen die een tekort aan vitamine D in het bloed vertoonden zich meer ademhalingsstoornissen voordeden in vergelijking met diegenen met normale vitamine D waarden. Het positief effect van voldoende vitamine D is zelfs merkbaar bij spirometrische testen waarbij de verhouding dosis-respons voor het geforceerd respiratorisch volume na 1 seconde (CVF) en het geforceerd expiratorisch volume na 1 seconde (VEMS) werd bepaald. Voor de onderzoekers zijn de verschillen in termen van longfunctie vastgesteld in de uiterste quintielen van de bloedwaarden aan vitamine D nog meer uitgesproken dan deze die tussen rokers en niet rokers werden vastgesteld ! Een verklaring hiervoor moet gezocht worden in het feit dat vitamine D de groei en het cellulair herstel van de luchtwegen beïnvloedt.
Een andere studie, uitgevoerd door een onderzoeksteam aan de medische faculteit van Harvard (5), wijst op de bescherming van vitamine D tegen astma en ademhalingsgeruis bij kinderen. Een bijzondere vaststelling in deze studie was dat het positief effect vastgesteld werd bij moeders die tijdens de zwangerschap hoge vitamine D waarden hadden in het bloed. Bij iedere verhoging van 100 IE vitamine aangebracht via de voeding, is een odds ratio van 0.9 verbonden voor het ademhalingsgeruis bij kinderen tijdens de eerste twee levensjaren. Uit verder onderzoek moet blijken of dit preventief effect blijft aanhouden in het verder verloop van de opgroeiende jaren.
Ontsteking en kankers
Vitamine D blijft ons verbazen … Dit blijkt onder meer uit een Amerikaanse studie (7) uitgevoerd bij 6.700 personen tussen 1988 en 1994. De proefpersonen met de hoogste bloedwaarden aan vitamine D vertoonden 20 % minder risico op tandvleesontsteking. Dit moet volgens de onderzoekers wijzen op anti-inflammatoire eigenschappen van vitamine D, eigenschap waarvan tot op heden nog maar weinig gekend is.
Een andere studie, uitgevoerd door een onderzoeksteam aan de Universiteit van Californië (8) gaat zelfs nog verder. Het team kon vaststellen dat wanneer een tekort aan vitamine D wordt aangevuld, het risico op het ontstaan van diverse kankers significant daalt. Vitamine D zou in staat zijn de angiogenese (de groei van nieuwe vaten) te blokkeren. Uit dit metaonderzoek blijkt dat vitamine D een belangrijke bescherming biedt tegen het ontstaan van colon-, prostaat-, borst- en ovariumkanker. In verband met het beschermend effect tegen prostaatkanker zijn de meningen eerder verdeeld. In sommige studies kon het beschermend effect van vitamine D niet worden aangetoond, terwijl dit in andere studies (9) wel kon worden verklaard. Het cholecalciferol zou de activiteit van twee enzymen blokkeren, de metalloproteïnase matrix en het cathepsine, twee enzymen die betrokken zijn bij de woekeren van prostaatkankercellen. Vitamine D zou daarenboven de aanmaak van de inhiberende enzymen voor deze twee proteasen stimuleren.
De beenderen blijven niet in gebreke
Spijts de nieuwe ontwikkelingen blijft het belang van vitamine D voor het skelet meer dan ooit in de actualiteit, zeker ook tijdens de prenatale periode. Dit is althans wat onderzoekers aan de Universiteit van Southhampton ontdekten (10) ten aanzien van supplementatie van vitamine D tijdens de zwangerschap. Het bijzondere van dit onderzoek is dat een nauw verband kon worden aangetoond tussen de vitamine D status van de moeder tijdens de zwangerschap en de minerale botdensiteit van haar kind rond de leeftijd van negen jaar. De kinderen waarvan de moeder een tekort had aan vitamine D hadden ook een beduidend lagere minerale botdensiteit in vergelijking met moeders met voldoende vitamine D … Lage vitamine D concentraties in het bloed tijdens het laatste trimester van de zwangerschap (in 49 % van de gevallen) gaat gepaard met een significante daling van de totale hoeveelheid mineralen in het lichaam van het kind, in het bijzonder ter hoogte van de lumbaalwervels.
Het aantal uren blootgesteld aan de zon en het nemen van supplementen zijn de meest predictieve factoren voor dit verschijnsel. Voor de onderzoekers wijzen de resultaten op de belangrijke rol van de intra-uteriene en postnatale ontwikkeling voor de beenderaccretie. Ze wijzen eveneens op het belang om bijkomend gerandomiseerd klinisch onderzoek dienaangaande verder te zetten.
Tot slot van dit uitgebreid medisch literatuuroverzicht moet nog gewezen worden op het positief effect van vitamine D supplementatie op het valrisico bij bejaarden. Een gerandomiseerd, placebo gecontroleerd onderzoek (11) schat dit verminderd risico op 50 % en zelf hoger bij nog actieve vrouwen (65 %). Dit is toch wel een bijzonder interessante vaststelling, vooral gezien in het licht van de aannemelijke kostprijs van dergelijke suppletie in vergelijking met de exorbitant hoge hospitalisatiekosten als gevolg van een dijbeenfractuur.
Nicolas Rousseau
Diëtist nutritionist
Referenties
Annual Meeting of American Society for Bone and Mineral Research, 30 september 2005
Dixon T et al Curr Med Res Opin 2006; 22(2): 405-15
Gallacher SJ et al, Curr Med Res Opin. 2005 Sep;21(9):1355-61
Black PN Chest. 2005;128(6):3792-8
Annual Meeting of the American Academy of Allergy, Asthma and Immunology, 6 maart 2006
Steingrimsdottir L et al JAMA. 2005 Nov 9;294(18):2336-41
Dietrich T et al, Am J Clin Nut 2005; 82(3): 575-80
Garland CF, Am J Public Health. 2006 Feb;96(2):252-61.
Lee YF et al, Carcinogenesis 2006; 27(1): 32-42
Javaid MK et al The Lancet 2006 ; 367(9504) :36-43
Bischoff-Ferrari H et al. Archives of Internal Medicine 2006 ;166 :424-430 |
