Franciane Lison en Nicolas Guggenbühl diëtist, voedingsdeskundige

" HEALTH & FOOD " nummer 83, Juni - Juli 2007

Je kunt er moeilijk naast kijken, je vindt ze overal, bepaalde winkelrekken bevatten alleen maar lightproducten. Sommigen leggen ze 'zo maar' in hun mandje, anderen doen het doelbewust: ze willen op hun lijn letten of die opnieuw verkrijgen... Hebben deze 'mirakelproducten' al hun diensten bewezen? Bestaan er voorschriften of wetten die lightproducten omschrijven? Mogen we de boodschappen en slogans die producenten op hun verpakking vermelden zomaar aannemen en geloven?

De juiste terminologie

Lange tijd bleef de wettelijke omschrijving van 'light' in een schemerzone hangen. Verwarring was troef en veel consumenten stonden er argwanend tegenover. Een recente Europese Verordening maakt een en ander duidelijk. Niet alles kan en mag zomaar als 'light' bestempeld worden. Het gebruik van bepaalde termen is door de Europese Raad in het Europees Reglement Nr.1924/2006 van 20 december 2006 duidelijk omschreven. Hierin worden de spelregels voor het gebruik van claims of beweringen in verband met voedingsmiddelen en gezondheid duidelijk omschreven. De claims of afbeeldingen die op de verpakking van levensmiddelen vermeld worden moeten aan welomschreven voorwaarden voldoen. Ze suggereren, impliceren of bevestigen bepaalde voedingseigenschappen die aanwezig zijn in een voedingsmiddel. Caloriearme voedingsmiddelen mogen deze boodschap enkel dragen op voorwaarde dat ze weinig of een verminderde hoeveelheid calorieën, afkomstig van vetten of suikers, bevatten. Om aan het criterium 'light' te voldoen, moeten lightproducten vanaf heden aan welomschreven eigenschappen voldoen:



- bij de benaming 'caloriearm' of 'light' moet het gehalte aan vetten en suikers in het product tenminste 30 % lager liggen dan het vergelijkbare 'gewone' product. Aanwijzingen betreffende de caloriebeperking moeten eveneens op de verpakking worden vermeld;

- op bepaalde producten staat enkel de vermelding 'minder vet en/of minder suiker'. In dit geval moeten de producten tenminste 30 % minder vet en/of suiker bevatten in vergelijking met het referentieproduct;

- dit geldt eveneens voor voedingsmiddelen die de vermelding 'met een lagere energiewaarde' dragen. Dergelijk product moet minstens 30 % minder energie bevatten in vergelijking met het referentievoedingsmiddel. Tevens moeten aanwijzingen die deze vermindering aantonen op de verpakking vermeld staan;

- een vast voedingsmiddel mag de vermelding 'lage energiewaarde' dragen wanneer het niet meer dan de 40 kcal (170 kJ) per 100 g bevat. Voor dranken geldt de norm 20 kcal (80 kJ) per 100 ml. Op courant gebruikte zoetstoffen mag ook de vermelding 'lage energiewaarde' staan wanneer ze niet meer dan 4 kcal (17 kJ) per portie leveren en dit op voorwaarde dat één portie dezelfde zoetkracht heeft als één koffielepel suiker.

- de vermelding 'laag gehalte aan vetten' mag op de verpakking vermeld worden wanneer de hoeveelheid vetten niet hoger is dan 3 g per 100 g voor een vast voedingsmiddel en niet meer dan 1,5 g per 100 ml voor een vloeibaar voedingsmiddel.

- bij de vermelding 'laag gehalte aan suiker' mag een vast product niet meer dan 5 g suiker per 100 g bevatten; voor een vloeibaar voedingsmiddel is dit niet meer dan 2,5 g suiker per 100 ml.

Naast voedingsclaims kunnen en mogen er ook gezondheidsclaims gebruikt worden. Het zijn boodschappen of afbeeldingen die er op wijzen dat er een verband bestaat tussen het voedingsmiddel en de gezondheid. Dergelijke vermeldingen zijn enkel toegestaan wanneer hiervoor onomstootbare wetenschappelijke bewijzen voor handen zijn en op voorwaarde dat de boodschap gemakkelijk te begrijpen is door de consument.

Bewijzen ter ondersteuning

Meer en meer consumenten nemen hun toevlucht tot dergelijke voedingsmiddelen. Bijna altijd is de motivatie: gewichtsvermindering. Hebben deze producten wel degelijk een invloed op het lichaamsgewicht? De wetenschappelijke studies die een antwoord kunnen geven op deze vraag zijn eerder schaars. Een reden daarvoor is ongetwijfeld de complexiteit van de materie. Het is niet enkel het product op zich dat een rol speelt maar ook het gehele voedingspatroon van de consument. De invloed van lightproducten is ongetwijfeld positief (ze leiden wel degelijk tot gewichtsverlies). Dit geldt enkel wanneer ze op een verantwoorde wijze in een evenwichtig voedingspatroon gebruikt worden. Een stelling die niet meer opgaat wanneer lightproducten ongecontroleerd gebruikt worden. Het is weinig zinvol in een maaltijd lightproducten te gebruiken wanneer in een volgende maaltijd de caloriewinst dubbel en dik gecompenseerd wordt door overmatige inname van calorierijke voedingsmiddelen. Uit een Deense studie, uitgevoerd bij personen met overgewicht, kwamen enkele interessante bevindingen naar voor. De onderzoekers maakten een vergelijking tussen het drinken van twee soorten drank: enerzijds dranken gezoet met caloriearme zoetstoffen en anderzijds gesuikerde dranken. De personen die de gezoete dranken innamen vermagerden. Dit was niet zo voor zij die de gesuikerde dranken dronken, bij hen werd zelfs een lichte stijging van het lichaamsgewicht vastgesteld. Bij dit onderzoek, dat slechts over een periode van 10 weken liep, moet evenwel vermeld worden dat hier enkel ofwel de gezoete ofwel de gesuikerde dranken in rekening werden gebracht. Voor het overige waren de personen vrij in hun voedselinname. Met uitzondering van gezoete of gesuikerde dranken mochten ze hun voeding dus zelf bepalen. Het blijft dan ook maar zeer de vraag of dit positieve resultaat ook over een langere periode kan gehandhaafd blijven.

Een andere weg

Vanaf heden is er dus een absolute zekerheid: lightproducten bevatten minder calorieën dan de vergelijkbare gewone producten. Ze moeten wel met de nodige omzichtigheid ingenomen worden. Het betekent niet dat ze onbeperkt gegeten mogen worden. Juist daar wringt het schoentje wel eens. Light wil niet zeggen dat er helemaal geen calorieën meer in aanwezig zijn! De kampioenen in het eten van lightproducten, de Amerikanen, zijn geen toonbeeld van een optimaal gewicht. Anderzijds kan en mag helemaal niet beweerd worden dat lightproducten geen hulp zijn om gewicht te verliezen of dat ze oorzaak zijn van een gewichtstoename. Ook voor lightproducten, zoals voor alle andere producten, geldt de stelregel: het is de hoeveelheid, het aantal en de portiegrootte die van belang zijn. Menig Amerikaan zondigt tegen deze stelregel. Belangrijk om weten is dat de energiedensiteit van lightproducten lager is dan de vergelijkbare niet-lightproducten. Wanneer 'light' verantwoord in een voedingspatroon wordt gebruikt, zal het resultaat qua gewichtsverlies positief zijn. Wanneer met andere woorden een aantal 'gewone' producten in dezelfde hoeveelheden door 'lightproducten' vervangen wordt, staat wetenschappelijk vast dat men zal vermageren. Het gebruik van lightproducten om te vermageren is dus zeker verantwoord, op voorwaarde dat ze op de juiste manier gebruikt worden.

Franciane Lison en Nicolas Guggenbühl diëtist, voedingsdeskundige

Referenties
(1) Verordening (EG) Nr. 1924/2006 van het Europees parlement en de Raad van 20 december 2006, inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen, publicatie 30.12.2006

(2) RabenA et al. Am J Clin Nutr 2002;76:721-9 .

hoog van bladzijde