|
Nicolas Guggenbühl
" HEALTH & FOOD " nummer 84, September - Oktober 2007
|
De mediterrane voeding is een voeding vol contrasten: enerzijds verliest het voedingsmodel aan belangstelling in de streken van herkomst, anderzijds wijzen wetenschappers als maar meer op het gezondheidspotentieel van deze voeding ter voorkoming van de huidige en toekomstige aandoeningen. Na cardiovasculaire aandoeningen, bepaalde vormen van kankers, type 2 diabetes, ontstekingen, ... lijkt deze voeding ook in het verouderingsproces van de hersenen een belangrijke rol te kunnen spelen.
Vorig jaar verspreidde een New York's onderzoeksteam relevante gegevens die aantonen dat personen die een mediterrane voeding volgen minder risico lopen om de meest voorkomende vorm van dementie, de ziekte van Alzheimer, te ontwikkelen (1)(2). In een daaropvolgend onderzoek wilde het team een stap verder gaan. Ze stelden zich de vraag of de voeding ook een invloed heeft eenmaal de ziekte gediagnosticeerd is.
Olijfolie, en veel meer...
In tegenstelling met veel voedingsonderzoeken die zich specifiek toespitsen op één voedingsmiddel, een groep voedingsmiddelen of verschillende voedingsstoffen, werd in dit onderzoek het voedingsmodel in zijn geheel onderzocht. Dit biedt als voordeel dat niet alle deeltjes van de puzzel moeten gevonden worden en de noodzaak niet aanwezig is om de haast ontelbare interacties tussen voeding en gezondheid te moeten verklaren. Herinneren we er nog even aan de specifieke eigenschappen van de mediterrane voeding: de rijkelijke aanwezigheid van plantaardige producten zoals peulvruchten, groenten, fruit en graanproducten; het belangrijk aandeel van enkelvoudige onverzadigde vetzuren (met olijfolie als belangrijkste leverancier) en de beperkte aanwezigheid van verzadigde vetzuren; een vrij belangrijk aandeel van vis; de beperkte tot matige consumptie van zuivelproducten (vooral onder de vorm van kaas en yoghurt); de lage consumptie van vlees en gevogelte; regelmatig, maar met mate, een glaasje alcohol (in het bijzonder onder de vorm van rode wijn tijdens de maaltijd). Een mediterrane voeding is dus veel meer dan alleen maar salades overgieten met olijfolie of olijfolie gebruiken in de keuken!
Mediterrane score
De wijze waarop men zich voedt kan op verschillende niveaus van de mediterrane voeding ingeschaald worden. In een recent artikel van Neurology (3), stellen Scarmeas en zijn collega's een MeDi score voor. A. Trichopoulu et al. (4) stelden een techniek op punt om de graad van getrouwheid aan mediterrane voeding te kunnen uitdrukken. Voor iedere groep van levensmiddelen wordt een score van 0 of 1 gegeven, al naar gelang deze wel dan niet gegeten worden, en dit met de mediterrane voedingsgewoonten als referentie. Voor de 'heilzame' voedingsmiddelen (fruit, groenten, peulvruchten, graanproducten en vis) wordt een score '1' toegekend wanneer een hogere consumptie dan de mediaan kan worden genoteerd. Voor de 'nefaste' voedingsmiddelen (vlees, zuivelproducten) wordt eveneens een score 1 toegewezen wanneer hun aandeel lager ligt dan de mediaan. Het zelfde principe (mediaan als referentie) wordt toegepast voor de verhouding enkelvoudig onverzadigde/verzadigde vetzuren (score 1 voor een hogere, 0 voor een lagere verhouding). Voor wat de inname van alcohol betreft: score 1 voor een lage tot matige inname (meer dan 0 g per dag, maar minder dan 30 g) en een score '0' wordt gegeven wanneer helemaal geen of meer dan 30 g/dag wordt geconsumeerd. Hoe hoger de totaalscore (maximaal 9), hoe meer de voeding als mediterraans mag bestempeld worden.
Langere levensverwachting
In dit recent onderzoek onderzochten de vorsers de voedingsgewoonten van 192 personen, verblijvend in Noord-Manhattan, New York, waarbij de ziekte van Alzheimer werd gediagnosticeerd. In hun onderzoek maakten ze gebruik van de MeDi-score. De patiënten werden over een periode van gemiddeld 4,4 jaar gevolgd, en om de 18 maanden werd een interview afgenomen. Op deze wijze kon een duidelijk beeld van de mortaliteit gevormd worden. De resultaten waren verbluffend en bevestigen de hypothese van de heilzame eigenschappen van de mediterrane voeding, zelfs bij een manifeste aanwezigheid van de ziekte van Alzheimer. De onderzoekers stellen een graduele daling van de mortaliteit vast voor de personen die meer dan 66 % (het hoogste derde) halen op de MeDi score. Het verschil met diegenen die geen 33 % (het laagste derde) halen is opmerkelijk. Het risico op sterfte voor de patiënten uit de middenmoot, het middelste derde, ligt 29 tot 35 % lager in vergelijking met de patiënten uit het laagste derde. Voor de personen uit het hoogste derde daalt het mortaliteitsrisico zelfs met 67 tot 73%! Vertaald naar 'langer leven' betekent dit dat personen uit de middenmoot, zij die de mediterrane voeding maar gedeeltelijk volgen (steeds in vergelijking met het laagste derde van de MeDi-score), gemiddeld 1,33 jaar langer leven. Diegenen die zich in het hoogste derde bevinden, de échte mediterrane adepten, leven gemiddeld bijna 4 (3,91) jaar langer!
Multi-etnisch
In de studie hielden de onderzoekers ook rekening met andere beïnvloedende factoren. Uit vroeger onderzoek blijkt dat een lage BMI bij personen lijdend aan de ziekte van Alzheimer tot lagere overlevingskansen leidt. In dit onderzoek kon deze bevinding helemaal niet bevestigd worden. Het beschermend effect van een hoge MeDi-score wordt geenszins beïnvloed door een correctie van de BMI. De bevindingen waarbij rekening wordt gehouden met het ApoE-genotype (hoewel de rol in verband met de ziekte van Alzheimer nog niet helemaal duidelijk is), liggen in dezelfde lijn: geen aanwijsbare verschillen.
Deze studie is niet enkel interessant omwille van de veelheid aan verkregen gegevens, er is veel meer.... De studie werd uitgevoerd in New York, ver van de mediterrane eet- en leefgewoontes. Daarenboven bestond de onderzochte populatie uit stedelingen met de meest diverse etnische afkomst. Ongetwijfeld liggen zelfs de hoogste MeDi-scores uit de New Yorkse cohorte nog lager dan deze die bij de bewoners, of althans een deel ervan, rond de Middellandse Zee vastgesteld worden. De MeDi-scores die In New York, maar ook op Kreta, gevonden worden zijn zeer sterk individueel verschillend. Diverse studies tonen aan dat de voordelen van een hoge MeDi-score gewoon van de ene naar de andere populatie kunnen worden overgebracht.
Evolutie
In een hoofdartikel gewijd aan dit onderwerp schrijft James Galvin het volgende: de 'ontdekking' dat een mediterrane voedingsgewoonte een positieve invloed kan hebben op tal van chronische aandoeningen leidt tot een beter inzicht in de wijzigingen van de sociale- en omgevingsfactoren sinds het 'jager-plukker' tijdperk. Hun voedings- en leefgewoonten verschilden opmerkelijk van onze huidige westerse voedings- en leefgewoonten (transvetzuren, verwerkte levensmiddelen, sedentaire levensstijl). Deze evolutie heeft geleid tot een opmerkelijke verhoging van de incidentie van cardiovasculaire en andere chronische aandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer. Spijts de opmerkelijke verbetering van de medische en farmacologische technieken tijdens de laatste eeuw, blijft het belangrijkste advies dat aan de patiënten (uiteraard rekening houdend met de reden van een medisch consult) moet worden meegegeven: blijf mentaal actief, blijf fysiek in vorm en stel een evenwichtige voeding samen.
Nicolas Guggenbühl diëtist, voedingsdeskundige
Referenties
Scarmeas N et al. Arch Neurol 2006; 63: 1709-1717
Scarmeas N et al. Ann Neurol 2006; 59: 912-921
Scarmeas N et al. Neurology 2007; 69 :1084-1093.
Trichopoulou A et al. N Engl j Med 2003; 348: 2599-2608.
Galvin JE. Neurology 2007; 69: 1072-1073.
|
