Op de begane grond is het al moeilijk om de theoretische voedingsaanbevelingen in praktijk om te zetten. Het is beslist geen sinecure om aanbevelingen en praktische raadgevingen te formuleren voor astronauten die zich naar Mars zullen begeven. Dit is de uitdaging waarvoor een ploeg voedingsexperten, verbonden aan het Europees Ruimtevaartcentrum, staat. Serge Pieters is voedingsadviseur bij het “European Space Agency”.

Op fysiologisch vlak verloopt een verblijf in de ruimte, zeker een langdurig verblijf, niet zonder problemen. Bij hun terugkeer op de aarde zullen de astronauten met talrijke fysiopathologische problemen geconfronteerd worden. Een kort verblijf in de ruimte (< 15 dagen) zorgt al voor een aantal ongemakken zoals ruimteziekte, neurosensoriële ontregeling, hematologische wijzigingen en veranderingen, spieratrofie, bloedarmoede, slapeloosheid, spijsverteringsstoornissen, ...

Een reis naar Mars zal, naast de reeds aangehaalde ongemakken, nog voor tal van bijkomende problemen zorgen, zoals onder meer: ontkalking van de botten, een verhoogd risico voor nierstenen, immunologische ontregeling, psychologische problemen, verhoogde carcinogenese, ... zonder nog de problemen van een langdurige blootstelling aan de zonnestralen te vergeten. Er zullen derhalve oplossingen moeten gevonden worden om de gevolgen van deze fysiologische ontregelingen tot een minimum te beperken en de gezondheid van de toekomstige astronauten zo optimaal te garanderen.

Op gebied van de voeding, onder meer wat de aanbreng van voedingsstoffen betreft, stellen er zich heel wat problemen voor de toekomstige ontdekkers van de rode planeet. Zonder twijfel zullen ze tijdens hun reis met lichamelijke en zintuiglijke ongemakken geconfronteerd worden. Zo zullen ze onder meer geconfronteerd worden met verlies van vetvrije massa, botontkalking, ruimteziekte, smaakstoornissen (omdat de voedingsmiddelen in de mond zweven, komen ze minder in contact met de tong). Een en ander heeft voor gevolg dat de vereiste aanbreng van voedingsstoffen in het gedrang komt. Gemiddeld zullen ze 5 tot 10 % aan gewicht verliezen. Het wordt derhalve bijzonder moeilijk om de aanbevolen dagelijks aanbevolen hoeveelheden te halen.

Er stelt zich nog een ander probleem: het verzenden van levensmiddelen en zuurstof in de ruimte. Dit is een bijzonder dure aangelegenheid, één kg voedsel, water of zuurstof meevoeren kost tussen de 1.000 en 1.500 euro. De mens verbruikt dagelijks 5 kg zuurstof, water en voedsel. Voor een verblijf van twee jaar vertegenwoordigt dit per astronaut de som van om en bij 5.500.000 euro. Het gewicht en volume voor twee jaar voorraad aan levensmiddelen en zuurstof is zo omvangrijk dat naar andere oplossing moet worden gezocht.

Om de vele problemen verbonden aan de reis naar Mars het hoofd te bieden werd een grootscheeps project op touw gezet: het MELISSA-project (Micro-Ecological Life Support System Alternative). Het project onderzoekt in welke mate de astronauten autonoom kunnen leven in de ruimte. Het is een artificieel ontworpen ecosysteem, waarin micro-organismen (met name cyanobacteriën) en hogere planten een belangrijke rol spelen.

Het opzet van dit project is om levensondersteunende technologieën te ontwikkelen, bruikbaar tijdens lange ruimtevaartmissies. Bij dit type van missies is het absoluut noodzakelijk om over een systeem van recyclering van afval te beschikken en voldoende levensnoodzakelijk voedsel en zuurstof te kunnen aanmaken voor de astronauten.

Dank zij het MELISSA-project zullen de astronauten in staat zijn hun voedsel- en lichaamsafval te recycleren, zodat ze opnieuw bruikbaar worden. De ruimtevaarders zullen ook basislevensmiddelen kunnen kweken op basis van hydrocultuur (zonder natuurlijke grond). De astronauten zullen over graan, rijst, soja, aardappelen, ajuin, sla, krulsla, tomaten en spinazie kunnen beschikken. Ook spiruline (blauwe alg) zal op het menu kunnen gezet worden.

Met deze basisvoedingsmiddelen zullen de ruimtereizigers ongeveer veertig procent van hun voedingsbehoefte kunnen dekken. Daarenboven zullen ze olie kunnen extraheren, bloem uit de graangewassen (tarwe, soja) halen, waardoor variatie in het dagelijks menu kan gebracht worden. Kruiden met peper en zout zal ook kunnen, peper onder vorm van aroma en zout uit extractie van hun urine. Gerenommeerde chefs buigen zich momenteel over de ontwikkeling van Martiaanse gerechten, zodat de astronauten lekkere schotels zullen kunnen bereiden. De toekomstige astronauten zullen dus Martiaans brood kunnen eten besmeerd met confituur op basis van groene tomaten of nog gnocchi met spiruline.

Voedingsaanbevelingen vooropstellen voor astronauten is geen sinecure, ze laten naleven is wellicht nog moeilijker. Dagelijks 300 kcal meer of minder innemen tijdens een langdurige ruimtevlucht kan verstrekkende gevolgen hebben. Daarenboven zal nog rekening moeten gehouden worden met de problemen tijdens de vlucht en het verblijf op onze buurplaneet, bijvoorbeeld wat betreft de onderhuidse synthese van vitamine D. Hieronder, ter informatie, de voedingsaanbevelingen van macronutriënten, zoals ze voor de toekomstige ruimtetochten werden vastgelegd.

Deze ruimte-aanbevelingen verschillen uiteindelijk niet sterk van de aardse-aanbevelingen. Zoals reeds aangehaald zal het vooral belangrijk zijn deze daadwerkelijk toe te passen en nauwlettend te volgen, om zo tijdens hun lange tocht naar Mars een optimale gezondheid van de toekomstige astronauten te garanderen.