Je hoort vandaag vaak beweren dat melk helemaal niet belangrijk zou zijn bij de preventie van osteoporose, een op zijn minst verbazingwekkende stelling. De botmassa, of het botkapitaal, evolueert levenslang om af te nemen vanaf de leeftijd van ongeveer veertig jaar. Daarna loopt iedereen het risico, en vooral vrouwen na de menopauze, om onder de drempel voor het fractuurrisico te duiken. Maar hoe groter het botkapitaal op maximumniveau, hoe kleiner dat risico is. En het is tijdens de kindertijd en de adolescentie dat het botkapitaal opgebouwd wordt en hoe meer moeite er daar voor gedaan wordt, hoe hoger het kapitaal. Daarom zeggen reumatologen wel eens dat osteoporose een ‘kinderziekte’ is.

De middelen om het botkapitaal te versterken zijn talrijk en gekend. De maatregelen zijn weldoend op elke leeftijd en ze worden regelmatig bevestigd door wetenschappelijke verenigingen 1,2. De aanvoer van calcium, fosfor (in adequate hoeveelheden), eiwitten en vitamine D die de belangrijkste voedingsmiddelen zijn. Daarnaast zijn er ook aanbevelingen zoals voldoende lichaamsbeweging, niet roken en een gematigde alcoholconsumptie. Is het botkapitaal opgebouwd, dan is het zaak om dat kapitaal te bewaren. Een bijkomend middel voor vrouwen is de substitutiebehandeling bij de menopauze. Die behandeling moet uiteraard voorgeschreven en opgevolgd worden door een arts.

Melk- en zuivelproducten staan voor de belangrijkste aanvoer van de voedingsstoffen die nodig zijn voor de opbouw van het botkapitaal, dat is een feit. Er zijn ontelbaar veel studies die om dat aan te tonen en het werd herhaald op een vergadering georganiseerd door het Centre de Recherche et d’Information Nutritionnelles (CERIN) 3 over het verband tussen melk en gezondheid. We halen een aantal van die ‘verbanden’ aan. Beginnen bij het begin is interessant, namelijk de –recente maar beslist interessante- vraag of de melkconsumptie van de moeder een effect heeft op de foetale groei van haar baby. Het ging om een heel recent literatuuronderzoek van een Scandinavisch onderzoeksteam 4. Ook al zijn er niet veel gestructureerde studies over het onderwerp, toch besluiten de auteurs van de publicatie dat de huidige beschikbare gegevens suggereren dat een gematigde consumptie van melk, in vergelijking met een lage of afwezige consumptie, positief correleert met een foetale groei en een geboortegewicht zoals dat van gezonde Westerse populatie. En ook als de baby prematuur geboren wordt, heeft men er alle belang bij om melk toe te voegen aan de voeding tijdens de kindertijd, adolescentie en zelfs het begin van de volwassenheid. De toevoer van fruit, groenten en zuivelproducten verhogen, zo luidt het advies van kinderartsen en endocrinologen3, kan bijdragen tot de reductie van een later risico op cardiovasculaire aandoeningen en osteoporose.

Het effect van de consumptie van zuivelproducten op de botdichtheid werd veelvuldig onderzocht. Zo toonden Shin et al.4 bij een groep Koreaanse adolescenten aan dat jongeren met een voedingspatroon dat het rijkst was aan melk en granen in de onderzochte populatie het laagste risico hadden op een lage botdichtheid. Dat voedingspatroon werd niet geregistreerd bij de rest van de populatie in kwestie. Het ziet er wel naar uit dat het effect verschilt naargelang de botplaats die gebruikt wordt als referentie. In de Verenigde Staten ondervroegen Sahni et al.5 meer dan 3200 personen van 26 tot 85 jaar over hun consumptie van zuivelproducten en voerden ze een meting uit van de botdichtheid op verschillende plaatsen. De zuivelconsumptie was in grote mate verbonden met de botdichtheid ter hoogte van de heupen en de wervelkolom. Bij room en kaas (de vraag is welke room en welke kaas) bleek er geen associatie te zijn en de consumptie van yoghurt was vooral verbonden met de botdichtheid ter hoogte van de femurhals die vaak het voorwerp is van osteoporosefracturen. Die vaststelling wordt ook bevestigd in een onderzoek van W?odarek et al. Daarbij werd gesteld dat de aanvoer van calcium via zuivelproducten minder groot was bij vrouwen ouder dan 55 jaar met een ondermaatse botmassa ter hoogte van de heup dan bij vrouwen met een botdichtheid die voldoet aan de normen. De toevoer was ook minder groot bij vrouwen die al een fractuur hadden dan bij vrouwen die nog nooit een fractuur opliepen. En dat zijn dan nog maar een paar voorbeelden. . .