Door Nicolas Guggenbühl

" HEALTH & FOOD " nummer 70, Maart/April 2005

Volgens de Wereld Gezondheid Organisatie (WGO) is de matige consumptie van fruit en groenten een van de ‘top 10’ oorzaken van globale sterfte. In respectievelijk 31 en 11 % van de gevallen zou dit tekort de oorzaak zijn van ischemische hartaandoeningen en cerebrale vasculaire accidenten. De minimale hoeveelheid fruit en groenten die de WGO aanbeveelt is 400 g per dag, netto eetbaar gewicht. Dit komt overeen met vijf porties (van 80 g) per dag. Merk op dat in deze 400 g, aardappelen niet worden meegeteld. Dr. Colin Tukuitonga (afdeling primaire preventie chronische aandoeningen WGO) preciseert dat er geen wetenschappelijke evidentie bestaat wat betreft het aandeel van groenten of fruit in deze aanbeveling. Dit wordt aan de appreciatie van ieder land afzonderlijk overgelaten en dit in functie van hun teeltgewoonten, tradities, …

Hoe staat het met onze consumptie ? Het cijfermateriaal is nogal uiteenlopend. Toch blijven de meeste bronnen erbij dat de Belg niet voldoende groenten en fruit eet. Dit is ook wat in een recente bevraging, ondersteund door Unilever, waarin 1000 personen, representatief voor de Belgische bevolking, uit de bus kwam.

De helft van de Belgen

Met zijn 90 tot 150 g groenten en fruit per dag mag gesteld worden dat de helft van de Belgen beduidend onder de aanbevolen hoeveelheid van 400 g per dag uitkomt. Dit is helemaal geen verrassing : op de vraag : “Eet u dagelijks voldoende fruit en groenten ?” antwoorden zeven op tien Belgen : neen.

Uit de gegevens komt verder ook naar voor dat het gebrek aan kennis niet de belangrijkste oorzaak is voor de kloof tussen daadwerkelijke consumptie en de aanbevelingen. Groenten en fruit genieten overigens van een uitstekende reputatie. Hun rijkdom aan vitamines wordt veruit (81 %) als hun belangrijkste troef aangehaald. Verder worden ze in 45 % van de gevallen als goede beschermers voor het lichaam aanzien, als noodzakelijk in een dieet (antwoord bij 39 % bij de vrouwelijke deelnemers). De zuidelijke bewoners van het land blijken meer overtuigd te zijn van de heilzame eigenschappen van fruit en groenten, toch blijkt dit niet voldoende te zijn …

Verloren tijd

Op de vraag : “Waarom eet u niet voldoende fruit en groenten ?” komt als belangrijkste reden naar voor (31 %) : “gebrek aan tijd”. Beperkte houdbaarheid, seizoensgebondenheid, smaak, kostprijs, beschikbaarheid en moeilijk te bereiden zijn andere argumenten die worden aangehaald.

Een en ander wijst erop dat een van de belangrijkste doelstellingen van de publieke gezondheid, met name de consumptie van fruit en groenten opkrieken, niet enkel door het verbeteren van de kennis kan bekomen worden. Wil me-n een verandering in het eetgedrag te weeg brengen, zullen alle facetten van het leef- en eetgedrag moeten onder ogen genomen worden, niet in het minst de tijdsbesteding van de consument. Misschien moet er gezocht worden naar mogelijkheden om tijd te winnen bij het aankopen, bij het bereiden of bij het bewaren van groenten en fruit. Dit is voor een deel gelukt door diepvriesgroenten, kant en klare producten (zogenaamde vierde gamma producten) op de markt te brengen of door bereidingen in de microgolf oven te promoten. Het zoeken naar ‘fast-food-technieken’ mag evenwel niet overdreven worden. Het aanleren om voldoende tijd uit te trekken om zich te voeden is iets wat zeker niet uit het oog mag verloren worden.

Vloeibare generatie

Nagenoeg iedereen klaagt over ‘gebrek aan tijd’ … Marketeers spelen daar handig op in, wat tot de ontwikkeling van de succesvolle “shots” leidde. Dit zijn onder meer probiotische of hypocholesterolimiërende drankjes, groenten en fruit onder geconcentreerde vloeibare vorm, e.d. Zich gezond voeden gebeurt meer en meer via ‘flesjes’ waarbij het drankje in twee tot drie teugen naar binnen is gewerkt. De “shots” betekenen niet enkel een nieuw segment in de markt van gezondheidsproducten, ze geven ook een gevoel van ‘in’ te zijn, of nog een gevoel van ‘ik hou mijn gezondheid op peil met een minimum aan inspanning’. Er kondigt zich wellicht een nieuw tijdperk aan dat zich tussen twee uitersten situeert : enerzijds de traditionele ‘mes en vork’ voeding die rustig aan tafel genuttigd wordt en anderzijds de voedingssupplementen die snel wordt doorgeslikt.

Een van de laatste aanwinsten in deze Nieuwe Wereld (Knorr Vie) is geen alledaags geconcentreerd fruitsap waarin vezels, vitamine C en andere waardevolle elementen geheel in ontbreken. Neen, het is het resultaat van jarenlang onderzoek, waarbij voedingstechnologen erin geslaagd zijn in een flesje van 100 ml het equivalent van 200 g groenten en fruit samen te voegen.

200 % groenten en fruit

Met uitzondering van de hoeveelheid water, dat beduidend lager is, vertoont de nutritionele samenstelling verbluffend veel gelijkenis met deze van 200 g fruit en groenten. Hoe is deze goocheltruc te verklaren? Puree of een concentraat van groenten en fruit vormen de basis voor deze drankjes. Er worden pectinasen gebruikt om onder meer de extractie van de sappen, aromatische bestanddelen, pigmenten, voedingsstoffen en ander waardevolle bestanddelen te bevorderen. Er worden ook ‘zachte’ concentratietechnieken gebruikt (distillatie en concentratie bij lage temperatuur, membraanfiltratie,…). Enkele druppels citroensap en acerola (Indische kersen) zorgen voor de stabiliteit en staan borg voor een hoog vitamine C gehalte (in acerola zit 30 maal meer vitamine C dan in sinaasappel). In tegenstelling tot vele vruchtensappen mag dit product zonder schroom de bewering “bron van vezels” dragen. Dank zij de toevoeging van deeltjes pulp van de sinaasappel, rijk aan pectines, zit er gemiddeld 1.5 g vezel per 100 g in het product.

Er zijn dus argumenten die in het voordeel pleiten van de eerder uitdagende bewering : met name dat dit klein flesje 50 % van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid groenten en fruit aanbrengt. Nele Van Malderen (voedingsdeskundige bij Unilever België) verduidelijkt evenwel dat het met dit product geenszins de bedoeling is de dagelijkse portie groenten en fruit te vervangen: het is alleen maar een ‘booster’ voor hun verbruik.

Eensluidend afschrift ?

De hamvraag is evenwel of de aan dit product toegeëigende eigenschappen daadwerkelijk in staat zijn de weldoende eigenschappen van ‘echte’ groenten en fruit te vervangen ? De nutritionele gelijkwaardigheid heeft zonder twijfel haar beperkingen. Zo is de diversifiëring van het type vezel en de aanwezigheid van bepaalde vetzuren in fruit- of vruchtdelen niet gelijkwaardig met deze die in een gevarieerde voeding met groenten en fruit aanwezig zijn.

Ook de energetische densiteit is verschillend : hoewel een klein flesje niet meer calorieën bevat dan de hoeveelheid calorieën van een appel (65 tot 75 kcal), is de maagvulling anders en is de textuur vloeibaarder. Redenen om aan te nemen dat een ‘dosis’ Leven minder invloed heeft op het verzadigingsgevoel in vergelijking met 200 g groenten en fruit die in hun geheel worden geconsumeerd. Daarbij komt dat zo een flesje in 10 seconden is leeggedronken, wat niet het geval is voor een het eten van een appel, wortel of kiwi. Besluitend nog dit : al is het product een succes op gebied van smaak, praktisch gebruik en nutritionele samenstelling, toch kan het de genoegens van het zien, voelen, aanraken of het zijn tanden zetten in een ruim aanbod van groenten en fruit geenszins vervangen.

Nicolas Guggenbühl
Diëtist voedingsdeskundige

Naar aanleiding van een persconferentie georganiseerd door Knorr, Brussel 3 februari 2005.

hoog van bladzijde