Door Nicolas Guggenbühl
" HEALTH & FOOD " nummer 71, Mei/Juni 2005
|
Het lichaamsgewicht wordt bepaald door de energieaanvoer en het energieverbruik. Zonder een negatieve energiebalans is verlies aan lichaamsgewicht niet mogelijk. Naast het louter calorisch aspect, worden er alsmaar meer vragen gesteld omtrent de aard van de ingenomen calorieën. De klassieke benadering : vetten zoveel mogelijk beperken, wordt door de aanhangers van de ‘low-carb’ theorie meer en meer in vraag gesteld. Zij leggen vooral de nadruk op het beperken van de koolhydraten. Een ‘low-carb’ dieet, overgoten met een ‘Atkins’ sausje, leidt na de eerste paar maanden inderdaad doorgaans tot een beter resultaat in vergelijking met een klassiek vermageringsdieet. Recente gegevens tonen evenwel aan dat na 12 maanden er geen wezenlijk verschil meer is in gewichtsverlies tussen de twee vormen van behandeling. Niet zozeer de verdeling van de koolhydraten als dusdanig dan wel de glycemische respons als gevolg van de maaltijdinname blijkt een bepalende factor te zijn. Dit is althans de zienswijze die meer en meer veld wint bij onderzoeken aangaande de glyemische index.
Van index naar lading
De glycemische index (GI) geeft een aanwijzing van de glycemische respons na de inname van een voedingsmiddel. Met de GI kan wel de aard van een portie ingenomen koolhydraten fijner afgesteld worden, maar de index zegt daarmee niets over de kwaliteit van een levensmiddel. De GI kan in sommige gevallen zelfs misleidend zijn. Het is bekend dat vetten de maaglediging vertragen waardoor ook de glycemische respons uitgesmeerd wordt. Een suikerrijk voedingsmiddel dat geen andere bijzondere voedende eigenschappen bezit maar vetrijk is kan zo bijzonder goed op de GI-ladder scoren. Anderzijds hebben groenten als wortelen of watermeloen een hoge GI, wat zeker geen voldoende reden is om deze producten uit het menu te schrappen. Het is niet omdat een voedingsmiddel een lage GI heeft dat het zomaar zonder beperking mag gegeten worden. Een en ander wijst erop dat een andere benadering zich opdringt, bijvoorbeeld de glycemische lading (GL). De GL wordt verkregen door de GI te vermenigvuldigen met de hoeveelheid koolhydraten (in gram) aanwezig in een portie van het bedoelde levensmiddel. Deze benadering geeft een beter beeld van de postprandiale glycemische stijging. Voor de wortel, met zijn schamele 5 % koolhydraten, ziet het leven er opeens veel rooskleuriger uit !
Metabole aanpassingen
De energiebeperking, eigen aan een klassiek vermageringsdieet, leidt naast een verhoogd hongergevoel ook tot een aantal metabole wijzigingen die op hun beurt aanleiding geven tot een verminderd energieverbruik in rust. Dit werkingsmechanisme verklaart ten dele het probleem om gewicht te blijven verliezen of zelfs om het gewicht te stabiliseren. Er kon worden aangetoond dat een hoge glycemische lading de mobilisatie van energiebronnen aan banden legt, de honger en de vrijwillige inname van voedsel stimuleert. Om de invloeden van de GL te onderzoeken zetten Mark Pereira en zijn medewerkers (Universiteit van Minnesota, Minneapolis) een gerandomiseerde studie op. 46 jonge volwassenen met overgewicht of die zwaarlijvig waren (BMI > 27) werden in twee groepen verdeeld en kregen een verschillend hypocalorisch dieet.
Twee glycemische ladingen
Het eerste dieet was hypocalorisch (1500 kcal/dag), vetarm (18 % van de totale energieaanbreng (TEA)) en koolhydraatrijk (65 % van de TEA) met een hoge glycemische lading (205, berekend met wit brood (GI = 100) als referentie). Het is een vrij klassiek dieet dat beantwoordt aan de aanbevelingen van het National Cholesterol Education Program van 2002. Het voldoet aan vooropgestelde eisen met betrekking tot volle graanproducten, fruit en groenten, verzadigde vetzuren en cholesterol.
Het tweede dieet was zodanig samengesteld dat door zowel de aard en de hoeveelheid koolhydraten aan te passen, een zo laag mogelijk glycemische lading verkregen werd. De totale energieaanbreng was te vergelijken met het dieet uit groep 1 met evenwel een andere verdeling : vetten 30 % van de TEA, koolhydraten 43 % en de glycemische lading bedroeg 82. Koolhydraatrijke levensmiddelen met een hoge GI voorkomend in het dieet van groep 1 (gewoon brood, maïs, instant havervlokken) werden vervangen door levensmiddelen met een andere samenstelling qua macronutriënten (bijvoorbeeld kaas, soja, plantaardige olie, …) of door levensmiddelen met een lage GI (brood met volle, niet gebuilde graankorrels, geplette haver, deegwaren, …)
Gunstige evolutie
De studie wilde een aantal parameters vergelijken en dit voor en na een verlies aan lichaamsgewicht van 10 %. De studie toont aan dat het energieverbruik in rust (nuchter bepaald) significant minder daalt in groep 2 (lage GL) in vergelijking met groep 1 (vetarm dieet). De gemiddelde daling bedroeg respectievelijk 96 en 176 kcal. De wijzigingen in de lichaamssamenstelling (vet- en vetvrije massa) waren in beide groepen opvallend gelijklopend. De deelnemers uit groep 2 daarentegen hadden minder last van een knagend hongergevoel in vergelijking met groep 1. Daarenboven scoren tal van parameters beduidend beter in de lage GL-groep : dit is onder meer het geval voor de insulineresistentie, de triglyceriden in het bloed, het C-reactieve eiwit en de bloeddruk.
Op basis van de resultaten van dit onderzoek moet de klassieke behandeling van zwaarlijvigheid misschien anders bekeken worden, wat ook geldt voor het risico op hart- en vaatziekten en type 2 diabetes. De studie wijst er wellicht ook op dat de aanbevelingen omtrent koolhydraten wat fijner moeten worden afgesteld, aanbevelingen die tot een lagere glycemische lading van de voeding moet leiden. Nicolas Guggenbühl
Diëtist voedingsdeskundige
Referentie :
Pereira MA et al. JAMA;292 :2482-2490. |
