Patiënt - Zijn alle gecommercialiseerde gefermenteerde melksoorten probiotica?
Dokter/diëtist – Tot het tegenovergesteld bewezen wordt, is de werking van een probioticum in functie van de gebruikte bacteriesoort. Zo zijn bijvoorbeeld alle Lactobacillus casei geen probiotica. Ze kunnen niet allemaal overleven en bezitten geen aantoonbare heilzame effecten voor de gastheer ofwel werd hun potentieel heilzaam effect tot op heden nog niet onderzocht. Hetzelfde geldt voor de Bifidobacteriën.
Om er enigszins wegwijs uit te raken moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen begrippen als type, soort en stam. Naar analogie een vergelijking met bevolkingsgroepen : het type kan Europees zijn, de soort Belgisch en de stam Mijnheer of Mevrouw X… die uniek zijn. In dezelfde gedachtegang spreekt men van Lactobacillus (type), casei (soort) defensis of DN-114 001 (stam).
Patiënt – Waarom spreekt men van yoghurt en van gefermenteerde melk?
Dokter/diëtist – De benaming “yoghurt” is enkel en alleen voorbehouden voor melk waaraan twee specifieke bacteriën werden toegevoegd : Lactobacillus bulgaricus en streptococcus thermophilus. Deze twee bacteriesoorten moeten tezelfdertijd in de melk geënt worden. In het eindproduct moeten er nog tien miljoen per gram, levend, aanwezig zijn en dit tot de uiterste datum van consumptie. Dit is de reden waarom men zegt dat yoghurt nog een levend product is. De laatste jaren deden ook andere vormen van gefermenteerde melksoorten hun verschijning op de markt. Ze worden bereid met diverse melkzuurbacteriën zoals bijvoorbeeld bifidobacteriën, Lactobacillus acidophilus of casei, al dan niet in combinatie met yoghurtbacteriën. Overeenkomstig de vigerende regelgeving mogen deze producten niet de benaming ‘yoghurt’ dragen, wat niet wil zeggen dat ze daarom minder interessant zijn.
Patiënt – Welke invloed hebben probiotica op de gezondheid?
Dokter/diëtist – Probiotica waarover wetenschappers tot een algemene consensus omtrent hun heilzame gezondheidseffecten gekomen zijn, zijn tot op heden zeldzaam. Veelal is het precieze werkingsmechanisme nog niet helemaal ontrafeld. Zo is het bijvoorbeeld wel mogelijk dat bij een polio-inenting een betere respons wordt verkregen of bij zuigelingen een verminderd risico op diarree aanwezig is wanneer ze met een melkpoeder gevoed worden waarin het probioticum BB12 aanwezig is (1). Wanneer aan de moeder tijdens de zwangerschap en aan de zuigeling tijdens de eerste zes levensmaanden probiotica met lactobacillen (Lactobacillus GG) gegeven worden, kan de incidentie van atopisch eczeem met 50 % teruggedrongen worden (2,3). Deze resultaten kunnen tot de leeftijd van vier jaar aangehouden worden, vandaar het belang om met het toedienen van probiotica in de voeding zeer vroegtijdig te starten, waardoor een zeer lange nawerking mogelijk is. In 1984 kon men aantonen dat het tekort aan lactase, wat aanleiding geeft tot diarree bij de inname van melk, gecompenseerd kan worden door het gebruik van yoghurt. De twee specifieke bacteriën aanwezig in yoghurt zijn verantwoordelijk voor deze gunstige werking. Bepaalde bacteriestammen zijn een probaat middel tegen constipatie. Dit is onder meer het geval voor Bifidus actif Essensis (Bifidobacterium animalis DN-173.010). Dit probioticum vermindert op significante wijze de totale transittijd van het voedsel in het colon bij gezonde volwassenen (5), bij vrouwen (6) en bij senioren (7). Het beschermend effect van probiotica komt tot stand door een inwerking op de darmflora, op de darmwand en de darmslijmvliezen, en een inwerking op het immuun- systeem. De gevolgen zijn merkbaar zowel ter preventie van reizigersdiarree als voor diarree ten gevolge van een inname van antibiotica. De invloed van probiotica als immunomodulator is nog volop in een verkennend stadium. Hoewel er tot op heden zeer weinig aantoonbare bewijzen voor zijn, weet men dat deze invloed wel degelijk bestaat bij de mens. Enkele studies wijzen in die zin : bij sporters heeft men kunnen aantonen dat probiotica in staat zijn de functies van de NK-cellen te herstellen (8).
Patiënt – Zijn goede probiotica oorspronkelijk van humane herkomst?
Dokter/diëtist – Twee argumenten spreken deze zienswijze tegen (9). Enerzijds is er de wetenschap dat miljoenen jaren voor de mensheid op onze planeet verscheen, er reeds bacteriën aanwezig waren. Anderzijds is er het feit dat het spijsverteringsstelsel bij de geboorte steriel is. Zeer snel echter wordt het een ideaal ecologisch nestje voor bacteriën, arm aan zuurstof en rijk aan voedingsstoffen : een primaire darmflora vormt zich zeer snel onmiddellijk na de geboorte, die gevoed wordt door de onmiddellijke omgeving, om uiteindelijk, op volwassen leeftijd, zeer complex te worden. Eén gram stoelgang van een volwassene bevat meer dan 1011 bacteriën die zeker tot 400 verschillende soorten behoren. Bacteriën kunnen stricto sensu daarom niet van ‘humane oorsprong’ zijn. Wel is het zo dat bepaalde bacteriesoorten beter in staat zijn in de darmflora van de mens te overleven dan andere en zich in de darm te nestelen. Deze laatste koloniseren onze darm en door selectie zijn enkel die bacteriesoorten die zich het best konden aanpassen overgebleven. Dit verklaart waarom de samenstelling van de darmflora bij de mens vrij stabiel blijft. Een selectie die zich in het individu verder zet : hoewel de mens doorgaans dezelfde dominante typen van bacteriën herbergt, kunnen de soorten van individu tot individu verschillen.
Patiënt – Waarom moeten probiotica regelmatig worden ingenomen?
Dokter/diëtist – De kolonisatie van de darmflora door probiotica is een omkeerbaar verschijnsel en is van tijdelijke aard. De dagelijkse inname gedurende enkele weken van een probioticum leidt vlug, binnen de paar dagen, tot een innesteling in de darmflora. Maar … ze verdwijnen al even snel, ook binnen de paar dagen, en dit van zodra geen nieuwe aanvoer van probiotica wordt voorzien. Vandaar dat aangeraden wordt om regelmatig (dagelijks) probiotica te eten of te drinken, pas dan kan men er ten volle van genieten. Patiënt – Moeten probiotica afzonderlijk of tijdens de maaltijd ingenomen worden?
Dokter/diëtist – Het al dan niet overleven van een probioticum hangt af van zijn intrinsieke weerstand tegen de zure maaginhoud, de galzouten en de pancreassappen. Ook de gastheer zelf is een bepalende factor (om dezelfde redenen) en tevens van de drager van het probioticum of met andere woorden het voedingsmiddel of de drank waarin het probioticum is verwerkt. Deze ‘drager’ is zelfs van doorslaggevend belang (9). Het is algemeen geweten dat melkproducten een bufferend vermogen hebben in de maag waardoor de bacteriën beter beschermd worden. Zo kon in vivo worden aangetoond dat de weerstand van de L. acidophilus tegen het maagzuur groter is in aanwezigheid van melk (2 uur in aanwezigheid van melk, 40 tot 60 minuten zonder melk). De overlevingskansen van de L. bugaricus en de S. thermophilus zijn eveneens groter wanneer ze ingenomen worden onder de vorm van yoghurt dan wel wanneer ze afzonderlijk worden ingenomen. De overleving van het probioticum is dus afhankelijk van het milieu waarin de fermentatie gebeurde. Ook zijn activiteit, derhalve zijn heilzame werking, wordt er door bepaald. Kortom, het is dus beter een probioticum in te nemen onder de vorm van een voedingsmiddel en, bij voorkeur, tijdens een maaltijd. Patiënt – Welke dosis probioticum is doeltreffend ?
Dokter/diëtist – Er is beslist een minimale dosis vereist ! De bacteriënpopulatie die tijdelijk in de darm aanwezig is moet de tijd krijgen om, met behulp van zijn enzymen, voldoende actieve bestanddelen te vormen bij de gastheer of op de plaats van actie, pas dan zijn de resultaten merkbaar. Dit veronderstelt dat er een voldoende aantal levende bacteriecellen overblijven. Naargelang de bron verschilt dit aantal van 5 x 106, tot 108 per gram verteerbare inhoud. Zo tonen studies aan (9) dat met de L. rhamnosus GG een gunstig effect ontstaat bij hoeveelheden van ordegrootte 107 tot 108 UFC. Bij lagere hoeveelheden zullen geen potentieel gezondmakende eigenschappen tot stand komen tijdens de darmpassage. Dit verklaart waarom bepaalde probiotische supplementen, wanneer er onvoldoende hoeveelheden probiotica in aanwezig zijn, helemaal geen effect hebben… Patiënt – Zijn sommige probiotica schadelijk voor de gezondheid ?
Dokter/diëtist – Neen. Algemeen kan gesteld worden dat er geen enkele contra-indicatie bestaat voor de probiotica die in de winkelrekken ‘verse voeding’ aangeboden worden. Deze producten zijn veilig en worden alom gebruikt. Ze mogen ook door personen van alle leeftijden ingenomen worden. Voor wat de probiotica onder de vorm van voedingssupplementen betreft moet er wél voorbehoud gemaakt worden. Recentelijk hebben een aantal internationale experts gewezen op de dringende noodzaak om bepaalde culturen van fermenten aan een grondig veiligheidsonderzoek te onderwerpen. Ze worden als probioticum verkocht maar zijn niet helemaal ontbloot van mogelijke gevaren. Dit is onder meer het geval voor de enterokokken. Het zijn micro-organismen die in staat zijn weerstandsgenen op antibiotica (bijvoorbeeld vancomycine) over te brengen. De huidige gezondheidsproblemen als gevolg van resistentie tegen antibiotica zijn daar wellicht niet vreemd aan. Nicolas Rousseau
diëtist, voedingdeskundige
Referenties
AFSSA, Alimentation infantile et modification de la flore intestinale, juni 2003
Kalliomaki M et al. Lancet 2001 ; 7;357(9262):1076-9
Kalliomaki M et al Lancet 2003 ;361 :1869-71)
Kolars JC et al. N Engl J Med 1984;310 :1-3
Bouvier M, et al. Bioscience and Microflora 2001;20:43-8
Marteau P, et al. Aliment Pharmacol Ther 2002;16:587-93
Meance S, et al. Microb Ecol Health Dis 2003;15:15-22
Pujol P et al. Sports Med Training and Rehab 2000; 00:1-15).
Les bénéfices santé des probiotiques. Danone Nutritopics 29. Mars 2004. Danone Vitapole
|
