Over lycopeen niets dan goed: het is een krachtig antioxidans van natuurlijke oorsprong, een ‘esthetische' stof vermits het verantwoordelijk is voor de mooie rode kleur eigen aan de tomaat. Sinds tal van studies vol lof zijn over het positief verband tussen de inname van lycopeen en het verminderd risico op het ontstaan van bepaalde aandoeningen zoals onder meer prostaatkanker, is zelfs de wetenschap er van in de ban. En er is nog meer… lycopeen remt, in vitro, de ontwikkeling van menselijke prostaatcellijnen en, in vivo, komt het bepaalde biologische markers van de oxidatieve stress ten goede.
De stap van lycopeen in tomaat naar lycopeen in capsules was vlug gemaakt. Tientallen soorten van voedingssupplementen op basis van lycopeen zagen het daglicht. Ze worden verkocht aan mensen die onder meer begaan zijn met hun huid, hun huidskleur, hun leeftijd, hun bloedvaten, hun prostaat, …
Doeltreffend middel of eenvoudige marker?
Nochtans heeft geen enkele studie tot op heden ook maar enig verband kunnen leggen tussen lycopeen en prostaatkanker. Men weet met andere woorden nog altijd niet of de aanhangers van de tomaat en haar gegeerde afgeleide producten (die een verhoogde biobeschikbaarheid van het lycopeen krijgen door de bereiding van tomaat, de mechanische bewerkingen die ze ondergaat of de aanwezigheid van vetten) minder prostaatkanker krijgen dank zij het lycopeen of dat de aanwezigheid van lycopeen in de weefsels een weerspiegeling van de aanwezigheid van andere heilzame producten.
Het is precies om deze vraag te beantwoorden dat Boileau et al. een gecontroleerde studie hebben opgezet bij 194 ratten waarbij op chemische wijze prostaatkanker werd geïnduceerd. Eén groep van de knaagdieren werd met poeder afkomstig van volledige tomaten gevoed waarin 13 mg lycopeen per kg voeder aanwezig was; een tweede groep kreeg lycopeenkorrels met 161 mg lycopeen per kg voeder en een derde groep fungeerde als controlegroep. In iedere groep werd aan een aantal ratten een energiebeperkt dieet (- 20 % energie) gegeven.
Impact van “tomaat in poeder”
Met de resultaten van dit onderzoek wordt de lycopeentheorie – op zijn zachtst uitgedrukt – helemaal onderuit gehaald. In vergelijking met de controlegroep zijn er in de groep ‘gehele tomaat onder vorm van poeder' beduidend minder ratten die sterven (het sterfterisico daalt met 26 %), terwijl er in de “zuivere lycopeengroep” geen singnificante verschillen te noteren vallen. Opmerkelijk is dat de energiebeperking de kankersterfte met 32 % doet dalen en dit geheel los van het ‘tomaat in poeder' effect.
Deze studie toont aan dat de inspanningen die tot hiertoe geleverd werden om het effect van de suppletie met antioxidanten te onderzoeken weinigzeggend is. De studie toont wel aan dat in geval het eten van tomaat gepaard gaat met een verminderd risico op prostaatkanker, dit vermoedelijk niet enkel het gevolg is van de aanwezigheid van lycopeen maar wel door invloed van de vrucht in haar geheel.
Het geheel is troef
Er moeten nog andere beschermende bestanddelen in de tomaat aanwezig zijn, een vaststelling waar men moeilijk te buiten kan. Misschien is de harmonieuze waaier van carotenoïden een denkpiste: de tomaat bevat immers 6 tot 10 carotenoïden die zich voornamelijk in het weefsel van de prostaat opstapelen. Misschien zijn er nog andere bestanddelen aanwezig waarvan men het bestaan nog niet kent. Besluiten we met volgende boutade: de complexe samenstelling van plantaardig voedsel moet als één geheel aanzien worden. Eén element eruit isoleren en het effect ervan onder een geconcentreerde vorm bestuderen kan men best vergelijken met de harmonieuze muziek van een orkest waaruit één instrument wordt gehaald waarmee men hoopt hetzelfde welluidende resultaat te bekomen door het harder te bespelen…
Zal lycopeen hetzelfde lot ondergaan als bètacaroteen? Na toediening van deze provitamine onder geconcentreerde vorm bleek dat het niet alleen ondoeltreffend te zijn maar was het zelfs schadelijk voor de gezondheid!
Nicolas Guggenbühl
Ref:
Boileau TW et al. J Natl Cancer Inst 2003;95:1578-86 en Gann PH, J Natl Cancer Inst 2003;95:1563-4. |
