We hoeven niet meer uit te wijden over het wereldwijde menselijke drama van cardiovasculaire aandoeningen die de voornaamste doodsoorzaak in de wereld zijn. De openbare machten dienen iets te doen, dat is wel zeker. Maar ieder van ons moet eveneens concrete maatregelen nemen in zijn leven. Iedereen kent de voornaamste aanbevelingen maar er zijn ook nog minder gekende maar toch nuttige hulpmiddelen.

Onophoudelijk wordt herhaald dat de cardiovasculaire ziekten de voornaamste doodsoorzaak zijn in de wereld terwijl een groot deel van de risicofactoren gekend en vermijdbaar zijn. We zullen hier niet de weinig positieve maar wel reële feiten herhalen waaruit blijkt dat als er al vooruitgang is geboekt, er toch nog een lange weg blijft af te leggen. Eén van de bekommernissen van de epidemiologen op dat gebied heeft te maken met de enorme uitbreiding van de epidemie van obesitas en diabetes en dat zal niet veranderen in de komende jaren. Maar erger nog: deze epidemie slaat nu ook toe bij adolescenten en zelfs bij kinderen. We zien meer en meer kinderen met overgewicht en type 2 diabetes, die vroeger «ouderdomsdiabetes» werd genoemd. En zoals in een studie uitgevoerd bij jonge Indiërs werd besloten, lijkt het erop dat de ‘de zaden’ van cardiovasculaire ziekten al jong worden geplant in de populatie van jonge Aziaten. Er dienen maatregelen genomen te worden op gebied van volksgezondheid om de versnelde ontwikkeling van atheroslerose en vroegtijdige hart- en vaatziekten te voorkomen.

Dat is ook bij ons zo en er worden herhaaldelijk preventieboodschappen gestuurd door alle wetenschappelijke en volkgezondheidsinstellingen maar worden die ook gehoord? De verantwoordelijkheid van ieder individu speelt hier een rol. Als de grote middelen niet volstaan, waarom er dan geen discretere methoden aan toevoegen die bij deze preventie kunnen helpen? Van verschillende natuurlijke stoffen zijn de lipidenverlagende en/of antioxidatieve effecten gekend. Zo werd aangetoond dat de combinatie van rode gist rijst (monacoline K), polycosanolen, foliumzuur, co-enzyme Q10 en astaxhantine een belangrijke steun kan zijn bij de cardiovasculaire preventie in geval van lichte tot matige hypercholesterolemie.

Een preliminaire studie werd uitgevoerd bij 25 mensen met matige hyperlipidemie. Twaalf van hen kregen een placebo en 13 een voedingssupplement*. Alle deelnemers volgden gedurende een inloopperiode van 4 weken een lipidenverlagende dieet. De waarden van de plasmalipiden werden gemeten bij het begin van de inname van het supplement of de placebo, en dan na 15 dagen en na 30 dagen inname. De totale cholesterolemie bij begin van inname van placebo of supplement bedroeg 232 ± 17 mg/dl in de “supplementgroep” en 227 ± 19 in de placebogroep. Die concentratie waren respectievelijk 110 ± 37 en 122 ± 63 voor de triglyceriden, 160 ± 19 en 152 voor de LDL en 50 ± 11 en 51 ± 10 voor de HDL-cholesterol.

Na 15 dagen was de totale cholesterol gedaald met 17% en na 30 dagen met 15% in de supplementgroep in vergelijking met de beginwaarde en de winst bedroeg respectievelijk 13% en 12% in vergelijking met placebo. De verschillen waren significant (p < 0,01). De LDL-cholesterol was gedaald met 23% en 22% respectievelijk op dag 15 en dag 30 in vergelijking met de beginwaarde en in vergelijking met placebo op dezelfde momenten zag met een daling van 20% en 21%. Ook hier waren de verschillen statistisch significant (p < 0,01). De plasmaconcentraties van HDL-cholesterol en van de triglyceriden toonden geen significante verandering. De veiligheidsparameters vertoonden geen significante verandering, behalve dan een lichte voorbijgaande stijging van de GOT op dag 15 in de groep die het voedingssupplement kreeg. De CPK waren niet gewijzigd. Tijdens de duurtijd van inname van het voedingssupplement vermeldden de deelnemers geen ongewenste bijwerkingen met uitzondering van een patiënt die matige en voorbijgaande abdominale last vermeldde die echter spontaan verdween zonder dat de inname van het supplement hoefde gestopt te worden.

Meer recent werd een multicentrische, gerandomiseerde, longitudinale studie uitgevoerd met parallelgroepen in Italië om het nut te evalueren van een voedingssupplement* met dergelijke stoffen. Het supplement bevatte een extract van rode gist rijst, policosanolen, co-enzyme Q10, astaxanthine en foliumzuur. 411 centra hebben eraan deelgenomen met in totaal 3.627 patiënten met hyperlipidemie. Aan alle patiënten werd een voeding voorgeschreven om de plasmalipiden te doen dalen maar 1223 van hen kregen ook nog het voedingssupplement gedurende 16 weken terwijl bij de anderen het dieet de enige maatregel was (n = 1079). Het lipidenprofiel en de vitale tekens werden geëvalueerd bij het begin van de studie en dan om de vier weken. De plasmalipidenconcentraties waren vergelijkbaar in beide groepen bij het begin met een totale cholesterolemie van 258,3 mg/dl (dieet met supplement) en 247,0 (enkele dieet) en een LDL-cholesterol van 167,9 vs 159,8 mg/dl. De HDL-cholesterol bedroeg 50,2 mg/dl (dieet met supplement) en 49,4 mg/dl. Onder invloed van het voedingsupplement daalde de totale cholesterol geleidelijk aan: na 16 weken was die gedaald met 17% tegenover de beginwaarde onder dieet en supplement tegenover 10,8% onder uitsluitend dieet. De LDL-cholesterol was in dezelfde verhouding verminderd als de totale cholesterol en de HDL vertoonde in beide groepen een lichte stijging maar die was meer uitgesproken in de groep met het voedingssupplement dan in de groep met enkel dieet. De triglyceriden en het lichaamsgewicht verminderden matig en in dezelfde mate in beide groepen. Dat wijst erop dat natuurlijke producten die gemakkelijk kunnen worden gebruikt van belang kunnen zijn bij de cardiovasculaire preventie, naast de klassieke maatregelen.

Bij kinderen met primaire hypercholesterolemie is het van kapitaal belang al zeer vroegtijdig te beginnen met cardiovasculaire preventie om hun levensverwachting te beschermen. Die preventie dient niet enkel doeltreffend te zijn maar ook veilig en goed verdraagbaar want bij kinderen is een goede therapietrouw nog moeilijker te verkrijgen dan bij volwassenen en deze preventie dient ook zeer lang volgehouden. Hier hebben natuurlijke middelen dan ook hun volle belang. In een studie gepubliceerd in 2009 door Guardamagna et al. namen een veertigtal kinderen tussen 8 en 16 jaar met heterozygote familiale hypercholesterolemie (n = 24) of een gemengde familiale hypercholesterolemie (n =16) deel aan dubbelblind gerandomiseerd, placebogecontroleerd onderzoek met cross-over. Na een run-in fase waarin ze dieetadviezen kregen, kregen zij een voedingssupplement* met een extract van gist van rode rijst (monacolines) en policosanolen of een placebo, een keer per dag gedurende 8 weken. De twee perioden van crossover werden gescheiden door een wash-out fase gedurende vier weken. Het lipidenprofiel werd gecontroleerd na elke behandelingsperiode. Als we alle jonge patiënten als een groep bekijken, kon met het voedingssupplementde totale cholesterol worden verminderd met 18,5% (p < 0,001) in vergelijking met placebo, de LDL met 25,1% (p< 0,001) en het B-apolipoproteïne met 25,3% (p< 0,001). Als we de twee types van familiale hypercholesterolemie afzonderlijk bekijken, waren de voordelen van dezelfde orde. Er was geen significante verandering van de HDL en van het A-1 apoproteïne. Er werd geen enkele bijwerking vastgesteld noch in de transaminasen noch in het creatinekinase van de spier.

Iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid op in het beheer van zijn gezondheid. We moeten niet wachten op de verantwoordelijken van volkgezondheid om zelf iets te doen. Ook al kan een individu de wereld niet veranderen, toch kan hij er zelf voor kiezen al dan niet te roken (of te pogen te stoppen met roken), fysiek actief te zijn of sedentair te zijn. En ook andere middelen gebruiken die nuttig kunnen zijn bij de preventie.