In België is hypercholesterolemie alles behalve een banale stoornis want ze komt voor bij ongeveer 82 % van de vrouwen en 84% van de mannen tussen 35 en 74 jaar. Eén van de middelen om de cholesterolemie te verlagen is de voeding te veranderen. Als mogelijke dieetmaatregel zou het nemen van supplementen rode rijst al een doeltreffend middel kunnen zijn om de cholesterolemie gevoelig te doen dalen gezien de talrijke nutritionele voordelen ervan.

Rode gefermenteerde rijst wordt traditioneel verkregen door eenvoudige rijstkorrels te laten weken in water totdat ze daarmee verzadigd zijn. Dan worden ze gefermenteerd met een bijzondere gist met de naam «Monascus purpureus», die hen een mooie schitterende rode kleur geeft. Nadat het gistingproces is beëindigd, wordt de volle rijst gedroogd of omgezet in een fijn poeder verkocht.

Deze rijst kan worden bereid en verbruikt op dezelfde manier als witte rijst of kan ook dienen om verschillende voedingsmiddelen te kleuren zoals gemarineerde tofoe, rode rijstazijn,… Naast het culinair gebruik wordt de rode rijst ook aangewend in de traditionele Chinese geneeskunde om maagdarmstoornissen te verlichten en diarree te voorkomen.

We vinden ook supplementen op de markt op basis van poeder van rode rijst. Die worden geproduceerd onder een gecontroleerde temperatuur en in optimale groeiomstandigheden om de aanmaak te optimaliseren van mevinezuur, ook gekend als monacoline, met als voornaamste bestanddeel monacoline K. Dat is chemisch identiek aan lovastatine.

Patiënten met hyperlipidmie krijgen vaak een behandeling met statines, naast een aangepaste voeding. Het probleem is dat statines niet altijd goed worden verdragen. In 10 tot 20% van de gevallen kunnen zij een myopathie veroorzaken gaande van eenvoudig spierpijn tot rhabdomyolyse, al dan niet gepaard met nierfalen in zeer zeldzame gevallen.

Deze stoornissen zouden gedeeltelijk kunnen te wijten zijn aan een remming van een van de sleutelfasen in de aanmaak van co-enzym Q10, een belangrijk bestanddeel van de biochemie van mitochondrieën. Dat heeft een daling tot gevolg* van de Q10-concentaties in spieren en serum wat op lange termijn kan bijdragen tot het ontstaan van een myopathie bij de patiënt.

Bij een patiënt met een voorgeschiedenis van spierstoornissen na inname van een statine kunnen bovendien, door het vervangen van dat statine door een ander, nieuwe spiersymptomen optreden. Er dient dan een alternatieve behandeling te worden gevonden maar op dit ogenblik bestaat er nog geen definitieve alternatieve therapie voor patiënten met hyperlipidemie die spierstoornissen hebben door statines.

Een alternatief voor de statines in lichte hypercholesterolemie zou het gebruik kunnen zijn van supplementen met poeder van rode rijst waarvan in verschillende studies is aangetoond dat het de cholesterolemie doet dalen. In 2009 werd een placebogecontroleerde studie uitgevoerd door Becker en medewerkers waarin werd aangetoond dat gefermenteerde rode rijst goed werd verdragen door 93% van de mensen met spierstoornissen door statines zonder recidief van myalgie gedurende 24 weken.

Meer recent hebben Halbert en medewerkers van de Pennsylvania School of Medicine (U.S.A.) een studie uitgevoerd om de tolerantie na te gaan van supplementen met gefermenteerde rode trijst in vergelijking met een welbepaald statine, met name pravastatine, bij patiënten die de andere statines niet verdroegen omwille van myalgieën.

In totaal werden 43 volwassenen met dyslipidemie en myalgie door statines ad random verdeeld in twee aparte groepen waarvan de ene 2 400 mg(= 9,96 mg monacoline K/dag) kreeg van een supplement met gefermenteerde rode rijst a rato van twee keer per dag. De andere groep kreeg 20 mg pravastatine met dezelfde frequentie. De studie duurde 12 weken en de mensen dienden tegelijkertijd een programma te volgen met een gewijzigde levensstijl. Tijden de studie noteerden de auteurs de onderbrekingen van de behandeling omwille van myalgie, de dagelijkse door de patiënten waargenomen pijn, de spierkracht en de concentratie van de bloedlipiden.

Na analyse van de resultaten hebben de onderzoekers vastgesteld dat de onderbrekingen van de behandeling omwille van myalgie significant minder frequent voorkwamen in de groep onder «rode rijst» dan in de «statinegroep» (5% vs 9%). Bovendien was de daling van de LDL lichtjes hoger in de eerste dan in de tweede groep (30% vs 27%). De spierkracht en de «gemiddelde» pijn daarentegen waren niet si-gnificant verschillend in beide groepen.

Ook al zijn nog andere studies noodzakelijk om deze resultaten te bevestigen, toch wijzen de bevindingen van deze studie erop dat supplementen met rode rijst een doeltreffend alternatief zouden kunnen zijn voor statines wat betreft het doen dalen van de lipoproteïnen met geringe densiteit bij patiënten met myalgieën in verband met deze geneesmiddelen.

Sinds de maand juli 2011 werd de gezondheidsclaim «voor het behoud van een normale cholesterolconcentratie» aanvaard door het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) voor wat betreft monacoline K van poeder van rode rijst (EFSA; ID 1648,1700 pub: 28/07/2011).

Zoals hierboven gezegd kan een behandeling met statines de concentratie van co-enzym Q10 doen dalen in het serum en in de spieren. Monacoline K heeft een gelijkaardige werking als de statines en kan eveneens het gehalte van co-enzym Q10 doen afnemen.

Daarom dient men er steeds aan te denken om tegelijk met een supplement van rode rijstpoeder ook een supplement met co-enzym Q10 te geven, a fortiori bij oudere mensen die het grootste risico hebben op een tekort aan dit micronutriënt.