We hoeven niemand uit te leggen dat de beenderen broos worden met de leeftijd. Helaas is de calcium- en vitamine D-inname zeer vaak veel te laag. Prof. Jean-Yves Reginster (ULg)1, voorzitter van het symposium over de voeding en de gezondheid van het bot dat werd gehouden in het kader van het European Congress on Osteoporosis and Osteoarthritis (Rome, 17-20 april 2013), zei dat het absoluut noodzakelijk is iedereen ervan te overtuigen om de inname van calcium en vitamine D te verhogen. De experts zijn formeel: inname via de voeding geniet de voorkeur boven supplementen. Voedsel dat verrijkt is met calcium en/of vitamine D, kan zeer nuttig blijken. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium bij 50-plussers is 1200 mg, zeggen de specialisten (bij 60-plussers zegt de Hoge Gezondheidsraad van België). De Hoge Gezondheidsraad raadt ook 10-15 µg vitamine D-supplementen per dag aan volgens de leeftijd, ongeacht de voedselinname2.

De preventie van osteoporose veronderstelt gezondheidseducatie, maar dat is geen zaak van improvisatie, benadrukte prof. Charles Abraham3 (University of Exeter Medical School, VK). Dat begint met een evaluatie van wat de mensen weten over osteoporose en wat ze denken over hun gezondheid. Ook moeten de mensen ertoe worden gemotiveerd om factoren die dat in de weg staan, aan te pakken. Dat is uiteraard niet zo eenvoudig. De mensen zullen zeker emotioneel reageren, wat bepalend kan zijn voor hun gedrag. Ook is er de sociale druk en het beeld dat de “educator” geeft, een beeld dat moet stroken met de nieuwe gedragen die men wil bewerkstelligen. Volgens prof. Maria Luisa Brandi4 (Universiteit van Firenze, Italië) zijn de mensen zich onvoldoende bewust van de risico’s van osteoporose. De mensen weten ook niet dat osteoporose kan worden voorkomen. We moeten de mensen informatie geven en direct confronteren met hun eigen situatie. Bijvoorbeeld door ze te vragen een vragenlijst in te vullen om de risico’s te evalueren, door ze te tonen wat het resultaat is van een meting van de botdichtheid of door samen met hen de FRAX5, een tool om het risico te berekenen, in te vullen op het internet. De centrale boodschap van de Florentijnse specialiste voor de gezondheidswerkers is duidelijk: vaak de aandacht van iedereen vestigen op de gezondheid van het bot en die gezondheid individueel en regelmatig evalueren. Daarna moeten we de patiënten uitleggen wat ze kunnen doen om osteoporose te voorkomen, welke maatregelen ze kunnen nemen en hoeveel calcium en vitamine D ze moeten innemen (*). Dat volstaat echter niet. We moeten de plaatselijke gemeenschappen bewust maken van het probleem en acties in die zin voeren. Zo werd in een enquête over het kennisniveau, de calcium- en vitamine D-inname, lichaamsbeweging en het risico op osteoporose, die na drie maanden werd herhaald, aangetoond dat de resultaten beter waren en dat de respondenten hun gedrag hadden aangepast bij de tweede enquête in vergelijking met de eerste. En als mensen met een tekort worden geïdentificeerd, worden supplementen enkel voorgeschreven indien nodig.

Helaas, aldus prof. René Rizzoli (Genève)6, vertonen ouderen vaak malnutritie en dat gaat gepaard met een geringere inname van voedingsstoffen die nuttig zijn voor de botgezondheid, met name omdat ze minder zuivelproducten innemen en omdat de calciumabsorptie in de darmen vermindert. Daardoor stijgt het parathormoongehalte, wat dan weer resulteert in een remodeling van het bot en botverlies. Omgekeerd remt een voldoende hoge calciuminname de secretie van parathormoon, wat de botremodeling tegengaat. Een onvoldoende eiwitinname leidt tot een verlies van spierkracht waardoor het risico op vallen toeneemt met heupfracturen als gevolg. Vitamine D heeft positieve effecten op allerhande systemen: de beenderen, de spieren, het hart … Vitamine D-insufficiëntie veroorzaakt osteoporose, cardiovasculaire problemen, cognitieve stoornissen en eventueel ook astma en zelfs bepaalde kankergezwellen. Melk en zuivelproducten bevatten veel calcium (tot 50% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid), fosfor, eiwitten en ook vitamine D in landen waar de melk verrijkt is met vitamine D. Zuivelproducten zijn een efficiënt middel om de botbalans en de spierkracht op peil te houden bij het verouderen. Op enkele zeldzame uitzonderingen na zijn ze veilig en veroorzaken ze geen bijwerkingen. Meer nog, een studie7 heeft aangetoond dat de botdichtheid van de wervelkolom op de leeftijd van zes jaar hoger was bij kinderen van wie de moeders vaker calciumrijke voedingsmiddelen (melk en zuivelproducten, groene groenten, fruit …) hadden ingenomen tijdens de zwangerschap, dan als de moeders minder vaak die producten hadden gegeten. Recente studies hebben een nieuw gegeven opgeleverd: zuivelproducten zijn zeer kostenefficiënt in de strijd tegen osteoporose en de preventie van fracturen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de laatste Europese richtlijnen8 voor de diagnostiek en de behandeling van osteoporose na de menopauze het belang van zuivelproducten bij de preventie en de behandeling van osteoporose benadrukken. (*) De International Osteoporosis Foundation publiceert Engels- en Franstalige folders op haar website http://www.iofbonehealth.org/content-type-semantic-meta-tags/bone-health-brochures